Voor vliegbasis geen plek in provincie van rust en ruimte

[artikel verscheen als opiniestuk in de Leeuwarder Courant 17 februari 2022]

Na lange tijd kreeg vliegbasis Leeuwarden vorige week week een natuurvergunning. Onbegrijpelijk, gezien de klimaat- en biodiversiteitscrisis waarin we leven.

Het Nederlandse leger is één van de grootste vervuilers van Nederland. Onder andere door het enorme gebruik van fossiele brandstoffen heeft defensie een gigantische CO2- en stikstofuitstoot. Van alle legeronderdelen vervuilt de luchtmacht op zijn beurt het allermeest.

Defensie heeft als doelstelling om in 2030 20 procent minder fossiele brandstoffen te gebruiken en in 2050 70 procent. Dat is natuurlijk veel te weinig: om de meest rampzalige gevolgen van klimaatverandering te voorkomen, moet de uitstoot naar nul in 2050. Bovendien: hoe kunnen die doelen gehaald worden met al het vervuilende materieel waarmee het leger nog vele jaren vliegt, rijdt en vaart? Zo is bijvoorbeeld bekend dat de nieuwe F-35 straaljager 60 procent meer brandstof verbruikt dan de oude F-16, met veel meer CO2- en stikstofuitstoot als gevolg.

In Friesland hebben we inmiddels goed ‘kennis kunnen maken’ met de F-35’s, die zijn gestationeerd op de vliegbasis Leeuwarden. Vanwege het jarenlang ontbreken van een natuurvergunning waren de vluchten en werkzaamheden op de vliegbasis – naar verluidt de grootste van Europa – al die tijd in feite illegaal. Deze week werd door het Rijk dan toch de benodigde natuurvergunning afgegeven.

Stokoude vergunning
Maar is dat wel terecht? Kan de vliegbasis écht voldoen aan alle hedendaagse normen op het gebied van klimaat, milieu, gezondheid en geluid? Defensie heeft de natuurvergunning niet verkregen op basis van concrete en actuele metingen, maar op basis van berekeningen die zijn gebaseerd op een vergunning uit 1993 op grond van de Wet geluidshinder. Daarin staat echter helemaal niets over de gevaren van CO2, stikstof en fijnstof.
Volgens defensie blijft de vliegbasis keurig binnen de ‘(geluids)contouren’ van die stokoude vergunning, doordat er tegenwoordig veel minder zou worden gevlogen. Maar concrete cijfers over het huidige aantal vliegbewegingen, de CO2- en stikstofuitstoot en de hoeveelheid verbruikte brandstof worden geheimgehouden.
Voor wat betreft de geluidsoverlast gaat defensie uit van de gemiddelde ‘geluidsbelasting’ over een hele dag. Maar dit zegt natuurlijk helemaal niets over de reële overlast die mensen en dieren ervaren, bijvoorbeeld bij het opstijgen van een F-35. En zoals iedereen in de wijde omtrek kan bevestigen, is de werkelijke overlast van de F-35 vele malen groter dan die van zijn – ook al zeer luidruchtige – voorganger.

Defensie ziet dat anders. Een opstijgende F-35 levert niet meer ‘piekbelasting’ op dan de geluiden op het bedrijventerrein van de Eemshaven: ,,Het hijen (…) als wel het lossen en laden van schepen en vrachtwagens, geratel van kettingen (…) is zeker vergelijkbaar met geluid op (vliegbasis) Leeuwarden’’, aldus defensie.
Het wordt nog gekker. Ook voor de uitstoot van stikstof (de uitstoot van CO2 wordt überhaupt nergens genoemd) door de ‘Friese’ straaljagers baseert defensie zich op berekeningen, gemaakt door het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR).

Voor die berekeningen heeft het NLR ‘gekozen’ voor een ‘rekengebied’ van 40 bij 40 kilometer rond de vliegbasis. Hiermee worden volgens het NLR namelijk de eerdergenoemde geluidscontouren afgedekt. ,,Uiteraard zullen vliegtuigen ook buiten dit 40×40 gebied vliegen, maar een betrouwbare modellering daarvoor is niet mogelijk’’, aldus het NLR. Dit omdat de militaire gegevens daarover niet openbaar zijn.

Natura2000

Dat de (werkelijke) uitstoot buiten dit ‘rekengebied’ niet wordt meegerekend is vreemd, aangezien die stikstof natuurlijk ook elders neerdaalt en schade aanricht. Zo ook in de vele Natura2000-gebieden in Friesland; van de Alde Feanen tot aan het Drents-Friese Wold en niet in de laatste plaats het Waddengebied.
Het Waddengebied! Ons allerbelangrijkste natuurgebied en grotendeels een officieel stiltegebied. Midden in dit Werelderfgoed ligt een oefenterrein waar straaljagers zo’n 250 dagen per jaar met munitie schieten en ook echte bommen gooien. Alleen al vanuit het voorzorgprincipe (bij twijfel over schade niet doen) zouden een schietterrein en lawaaivluchten met vervuilende straaljagers hier absoluut ontoelaatbaar moeten zijn.

Papieren werkelijkheid
Friesland profileert zich graag als een provincie van rust en ruimte. Een provincie die bovendien voorop wil lopen om de klimaat- en biodiversiteitscrisis aan te pakken. Hoe wrang is het dan dat alle goede klimaat- en milieu-initiatieven van onderop in Friesland – van bijenweides en voedselbossen tot energiecoöperaties – teniet worden gedaan door de activiteiten van één organisatie? Een organisatie die het kennelijk geen probleem vindt om vanuit een papieren werkelijkheid vrolijk door te gaan met grootschalige oefeningen zoals Frisian Flag en de volkomen zinloze Luchtmachtdagen.
Uiteindelijk moet de vraag zijn: past de vliegbasis bij wat wij willen met Friesland? Past de basis bij onze doelstellingen en visie op klimaat, landschap, woonomgeving, gezondheid, natuur en biodiversiteit? Gezien de evidente schade en overlast nu en in de toekomst is hierop maar één antwoord mogelijk: nee, voor de vliegbasis is hier geen plek.